Prawa ucznia to zbiór czynności, które może on wykonywać oraz uprawnień mu przysługujących. Prawa ucznia określają przepisy międzynarodowe, szkolne oraz państwowe, czyli: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja o Prawach Dziecka, a także Statut Szkoły.
W Polsce funkcjonują zapisy prawa oświatowego, ustawy o systemie oświaty oraz inne ustawy i rozporządzenia mówiące o prawach uczniów.
Najważniejszymi prawami ucznia są prawa do:
- bezpłatnej i powszechnej nauki,
- zapewnienia przez szkołę warunków do kształcenia i rozwoju,
- zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami edukacyjnymi oraz Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania,
- informacji o wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych,
- informacji o sposobie sprawdzania osiągnięć edukacyjnych,
- jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce,
- do jawnej, przeprowadzanej na bieżąco oceny swego stanu wiedzy i umiejętności,
- informacji o warunkach i trybie podniesienia proponowanej oceny,
- powiadomienia z wyprzedzeniem o terminie i zakresie pisemnych sprawdzianów wiadomości,
- zgłoszenia zastrzeżeń do dyrektor szkoły, jeśli uczniowie i ich rodzice uznają, że ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych została ustalona niezgodnie z przepisami prawa,
- do dodatkowej pomocy nauczyciela zwłaszcza wtedy, gdy nie radzi sobie z opanowaniem materiału i powtórnego, w uzgodnionym terminie, sprawdzenia i oceny wiedzy lub umiejętności,
- zawarcia w statucie szkoły zagadnień dotyczących katalogu nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz trybu odwołania się od kar,
- reprezentowania szkoły w koncertach, konkursach, przeglądach, przesłuchaniach i innych imprezach, zgodnie ze swoimi możliwościami i umiejętnościami,
- współorganizowania działalności kulturalnej i artystycznej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami,
- wyboru i tworzenia samorządu uczniowskiego,
- wyboru nauczyciela pełniącego funkcję opiekuna samorządu uczniowskiego,
- powołania w szkole Rzecznika Praw Ucznia jako mediatora w konfliktach między uczniami a nauczycielami,
- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków nauki,
- prawo do organizacji życia szkolnego umożliwiającego zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań,
- do odpoczynku w przerwach międzylekcyjnych,
- prawo do skorzystania z dobrowolnej i bezpłatnej pomocy pedagogiczno-psychologicznej, w tym: rozpoznanie indywidualnych potrzeb uczniów, określenie przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych, wspieranie uczniów z wybitnymi uzdolnieniami.
Najważniejszymi obowiązkami ucznia są:
- przestrzeganie prawa zawartego w Statucie Szkoły, zarządzeń dyrektor oraz wykonywanie poleceń nauczycieli,
- wykorzystywanie w pełni czasu przeznaczonego na naukę, rzetelnej pracy nad poszerzaniem swojej wiedzy i umiejętności, systematycznego przygotowywania się do zajęć szkolnych, uczestniczenia w zajęciach pozaszkolnych,
- uczęszczanie na zajęcia edukacyjne, bycie przygotowanym do zajęć (niespóźnianie się na lekcje, terminowe usprawiedliwianie nieobecności, aktywny udział w zajęciach),
- zachowania się w każdej sytuacji w sposób godny młodego Polaka,
- godne reprezentowanie szkoły (udział w koncertach, konkursach, odpowiednie zachowanie się poza szkołą), estetyczny ubiór i powierzchowność, godnego, kulturalnego zachowania się w szkole i poza nią,
- postępowania zgodnego z dobrem szkolnej społeczności,
- okazywania szacunku nauczycielom oraz innym pracownikom szkoły, podporządkowania się zaleceniom i zarządzeniom dyrektor szkoły, rady pedagogicznej, nauczycieli oraz ustaleniom samorządu szkolnego,
- przestrzegania zasad współżycia społecznego, a szczególnie: okazywania szacunku dorosłym i kolegom, przeciwstawiania się przejawom brutalności i wulgarności, szanowania poglądów i przekonań innych ludzi, poszanowania wolności i godności osobistej drugiego człowieka, zachowywania w tajemnicy korespondencji i dyskusji w sprawach osobistych powierzonych w zaufaniu, chyba, że szkodziłoby to ogółowi lub życiu i zdrowiu powierzającego, naprawienia wyrządzonej przez siebie szkody, przestrzeganie zasad kultury osobistej, unikanie wulgaryzmów,
- dbałość o zdrowie i przestrzeganie higieny osobistej (zakaz palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania narkotyków), dbania o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz swoich kolegów,
- troszczenia się o mienie szkoły i jej estetyczny wygląd, staranie się o utrzymanie czystości i porządku na terenie szkoły.
